Sosyopat, psikopat ya da anti sosyal kişilik bozukluğu, aslında bu 3 kavram da aynı şeyi ifade eder. Sosyopat insanlarla karakterize 9 özelliğe göz gezdirelim.
- Dürtüsellik: Sosyopatlar genellikle bir anlık dürtüyle hareket ederler. Kısa bir süre içinde planlarını yapar ve uygularlar. Davranışlarının sonuçlarını düşünmeden hareket ederler.
- Empati Yoksunluğu: Sosyopatlar başkalarının zor durumda olduğunu, ya da göstermek istediği duyguları anlayamazlar. Bütün davranışları kendi çıkarlarına hizmet eder.
- Düşmanlık: Bir sosyopatın başka birini düşman olarak algılaması çok kolaydır. Ona zarar vermeseniz bile herhangi bir sebepten sizi düşman edinebilir.
- Aldatıcılık: Her konuda yine kendi çıkarları için kolayca yalan söylerler ve bundan dolayı vicdan azabı duymazlar. Yalan söylemekte zorlanmazlar. Kendi yarattığı sorunlar için başkalarını suçlayabilirler.
- Duygusuzluk: Sosyopatlar gerçekten birçok duyguyu hissetmezler. Bazı insanlar duygularını gizlemekte, bastırmakta çok başarılıdır ancak bu onların sosyopat olduğu anlamına gelmez, sosyopatlar bir duyguyu gizlemekten ziyade onu hissetmezler. Genellikle sabit bir veya birkaç yüz ifadeleri vardır, soğuk, donuk ve ifadesiz görünürler.
- Manipülatiflik: Sosyopat biriyle iletişim kurmak ciddi manada yorucu olabilir çünkü sürekli sizi manipüle etmeye çalışırlar. Bazen manipüle etmek için farklı yollar deneyebilirler, farklı yüz ifadeleri, ses tonları sergileyerek aşık ya da kurban rolü oynayabilirler. Çıkarları doğrultusunda çok iyi bir oyuncu olabilirler.
- Zor İlişkiler: ASKB olan bireylerin sağlıklı bir ilişki yürütmesi zordur. Onlarla gerçek bir etkili iletişim kurmak hiç de kolay değildir. Anlatmak istediklerinizi gayet iyi anlarlar ama bunun altında yatan duyguyu anlayamazlar. Kişisel çıkarına hizmet etmeyen biri onlar için hiçbir şeydir. Birilerini geçici olarak seviyormuş, ilgileniyormuş, önemsiyormuş gibi davranabilirler ancak bu durum çıkarlarının bitmesiyle son bulur.
- Sorumsuzluk: Anti sosyal bireylerde sorumluluk bilinci yoktur. Verilen bir görevi yerine getirme gereği duymazlar. Bu nedenle de okul ve iş yaşamlarında sıklıkla problem yaşarlar. Başkalarının hayatını riske attığında bu durumdan sorumlu hissetmezler. Kendilerinin ve başkalarının güvenliğini riske atabilirler.
- Riskli Davranışlar: Sosyopatlar sıklıkla riskli davranışlar sergilerler. Agresif ve saldırgan davranışlar sergilerler. Okul, iş, aile ortamı fark etmeksizin saldırganca davranıp kendilerine ve çevreye zarar verebilirler. Sosyal normlara ve yasalara saygı duymazlar. Diğer herkesin izlediği ahlaki kurallardan muaf olduklarına inanırlar.
Tanı Koyma
Sosyopat insanlar bu davranışlara sahip olduklarını fark etmeyebilirler. Ömürlerinin sonuna kadar tanısız yaşayabilirler. Sosyopat insanlar yukarıdaki özelliklerin birçoğuna sahip olabilir ancak bu özelliklere sahip herkese sosyopat tanısı koyulmaz. DSM-5 tanı kriterlerine göre belirtilerin en az 6 aydır devam ediyor olması gerekir ve kişi 18 yaşından küçükse tanı koyulamaz. Aynı zamanda, Antisosyal kişilik bozukluğunun 18 yaş altındaki ismi “Davranım Bozukluğu”dur. Davranım bozukluğu olan çocuklarda yalan söyleme, sıklıkla okuldan kaçma, çevreye zarar verme, hayvanlara zarar vermekten çekinmeme gibi belirtiler görülür.
Kimlerde Görülür?
Ailesinde kişilik bozukluğu öyküsü olan veya çocukken istismar ve ihmale maruz kalmış kişilerin sosyopati geliştirme olasılığı daha yüksektir. Aynı zamanda erkeklerin sosyopatiye sahip olma olasılığı kadınlardakinden daha fazladır.
Tedavi Mümkün Mü?
Antisosyal kişilik bozukluğunun tam olarak tedavisi mümkün değildir. Tanı koyulduktan sonra düzenli psikoterapi ve ilaç tedavisiyle epey yol kat edilebilir. İlaç tedavisi bireylerin saldırgan davranışlarını ve dürtülerini kontrol etmesine yardımcı olur.
