Plasebo Etkisi Nedir? Plasebo Nedir?
Plasebo etkisi bilimsel olarak işe yaramadığı bilinen bir tedavi yöntemi ile insan psikolojisini kandırarak iyileşmesini sağlamak olarak özetlenebilir. Plasebo etkisi, bir kişinin plaseboyu aldıktan sonra yaşadığı sağlık üzerindeki olumlu etkisidir. Bir plasebo, “gerçek” bir tıbbi tedavi gibi görünen herhangi bir şeydir. Bir hap, bir şurup ya da başka bir çeşit “sahte” tedavi olabilir. Tüm plaseboların ortak özelliği, sağlığı etkilemek için aktif bir madde içermemesidir. Plasebo etkisi pozitif düşünceden daha fazlasıdır, bir tedaviye ya da prosedürün işe yarayacağına inanmaktır. Yani bu ismi Türkçeleştirmek istersek en uygun isim “Sankibiyotik” olacaktır heralde.
Plasebo etkisi; ağrı, ruh hali veya tutumun değişikliğiyle sınırlı değildir. Fiziksel değişikliklere de sebep olabilir. Örneğin, astım hastaları üzerindeki çalışmalar, plasebo ilacı verilen hastalarda bronş tüplerinin daha az daraldığını göstermektedir.
Plasebo Nasıl Kullanılır?
Araştırmacılar, yeni bir ilacın veya başka bir tedavinin belirli bir koşulda ne gibi etkileri olabileceğini anlamalarına yardımcı olmak için çalışmalar sırasında plaseboları kullanır.
Örneğin, bir çalışmada bazı kişilerin kolesterolünü düşürmek için yeni bir ilaç verilir. Diğerlerine plasebo verilir. Çalışmadaki hiç kimse gerçek tedavi veya plasebolu olup olmadığını bilmez. Araştırmacılar daha sonra çalışmadaki uyuşturucu ve plasebonun etkilerini insanlar ile karşılaştırırlar. Bu şekilde, yeni ilacın etkinliğini belirleyebilir ve yan etkileri kontrol edebilirler. Her iki grup da aynı reaksiyona sahipse (iyileşme olsun ya da olmasın) ilaç işe yaramamış sayılır.
Bir Plasebo Kullanmanın Avantajları
Medikal ve psikolojik çalışmalarda bir plasebo kullanmanın en büyük avantajlarından biri, araştırmacıların beklentilerin sonuca ulaşabileceği etkiyi ortadan kaldırması veya minimize etmesidir. Araştırmacılar belirli bir sonuç bulmayı beklerlerse, katılımcıların, araştırmacıların bulmayı umduklarını tahmin etmelerine yol açabilecek talep özellikleri olarak bilinen ipuçlarını bilmeden iletebilirler. Sonuç olarak, katılımcı davranışları bazen değişebilir. Araştırmayı etkileyen ince önyargıların riskini en aza indirerek, araştırmacılar hem ilacın hem de plasebonun etkilerine daha iyi bakabilirler.
Plasebo Hangi Durumlarda İşe Yarar?
Bir plasebonun, bir plasebo aldıklarını bilse bile sonuç üretebileceği bazı şartlar vardır. Çalışmalar, plaseboların aşağıdaki gibi durumlara etki edebileceğini göstermektedir:
- Depresyon
- Ağrı
- Uyku Bozuklukları
- Huzursuz Bağırsak Sendromu
- Menopoz
Plaseboyu Etileyen Faktörler
Plasebo etkisi, aldatma, fluke, deneyci önyargı veya istatistiksel anormallik değildir. Bunun yerine beklenti ürünüdür. İnsan beyni sonuçları öngörür ve beklenti bu sonuçları üretir. Plasebo etkisi beynin gerçekten istenen sonuçları üretip üretmediğini tahmin edeceğiniz kalıpları takip eder. Araştırmacılar şunları buldu:
- Plasebolar gerçek ilaçlarla aynı doz-cevap eğrisini takip eder. İki tane hap, bir tanesinden daha fazla rahatlama sağlar ve daha büyük bir kapsül daha küçük olandan daha iyidir.
- Eğer hap gerçek görünüyorsa, onu alan kişinin ilacı içerdiğine inanması daha olasıdır.
- Plasebo enjeksiyonları plasebo haplarından daha fazlasını yapar.
- Acı ne kadar büyükse, plasebo etkisi o kadar büyük olur. İstediğimiz daha fazla rahatlama gibi, daha fazla elde ederiz.
- Plasebonun işe yaraması için hasta olmanıza gerek yok. Plasebo alkol, plasebo sakinleştiriciler, plasebo sakinleri, hatta sağlıklı kişilerde öngörülebilir etkiler üretir.
Plasebo Etkisi Nasıl Çalışır?
Plasebo etkisinin kesin fizyolojik mekanizmaları gizemli kalır. Bunu açıklamaya çalışan teorilerin bazıları şunlardır:
Davranışta bir değişiklik: Plasebo, kişinin kendi kendilerine daha iyi bakmaya yönelik motivasyonunu artırabilir. İyileştirilmiş diyet, düzenli egzersiz veya dinlenme semptomlarının hafifletilmesinden sorumlu olabilir.
Değişmiş algı: Kişinin semptomlarının yorumlanması daha iyi hissetme beklentisiyle değişebilir. Örneğin, keskin bir ağrı rahatsız edici bir karıncalanma olarak yeniden yorumlanabilir.
Azalmış anksiyete(Kaygı): Plaseboyu almak ve daha iyi hissetmek için beklemek, otonom sinir sistemini yatıştırmak ve adrenalin gibi stres kimyasallarının seviyelerini azaltmak olabilir.
Beyin kimyasalları: Plasebolar vücudun kendi doğal ağrı kesicilerinin salınımını tetikleyebilir, endorfinler olarak bilinen beyin kimyasalları (nörotransmiterler)
